آیین‌های سوگواری ماه محرم در کشورهای مختلف جهان
با فرا رسیدن ماه محرم و شهادت مظلومانه امام حسین (ع) شیعیان جهان از گوشه و کنار با برپایی مراسم عزاداری امام حسین یاد رشادت های امام حسین و یارانش را گرامی می دارند. در برخی کشورهای با وجودی که تعداد شیعیان به اندازه تعداد انگشت های دست هم نمی رسد اما عزاداری امام حسین با همان تعداد کم نیز برگزار می شود.در ادامه به بررسی عزاداری در بعضی از این کشورها میپردازیم:
لبنان:
مسلمانان لبنان ازگذشته‌های دور با وجود حاکمیت مسیحیان و کنترل عزاداری از طرف حاکمان وقت، با تأثیرپذیری از ایران و عراق همواره به عزاداری می‌پردازختند؛ تداوم این عزاداری‌ها باعث شد تا دولت مسیحی لبنان در سال 1973 میلادی روز عاشورا را برای اولین بار در تمامی نقاط لبنان و نهاد های دولتی، مؤسسه های ملی و بازار، تعطیل رسمی اعلام نماید. در بخش شيعه نشين اين كشور در جنوب، شیعیان به تشكيل دسته‌هاي عزاداري حسيني مي‌پردازند و از كوچه‌ها و خيابان‌ها به سوي ميادين اصلي مناطق به راه افتاده، سينه‌زني و زنجير زني مي‌كنند. همچنین مساجد مناطق آزاد شده‌ي اين كشور، با پخش نوحه‌هاي حسيني، براي مسلمانان مبارز اين منطقه، الهام بخش مقاومت و ايستادگي در برابر ظلم و ستم رژيم صهيونيستي هستند. در شب های محرم مردان و زنان لبناني، با خواندن زيارت عاشورا آغاز به عزاداري كرده و همراه با پرچم‌هاي سبز و سياه، با شكوه تمام به عزاداري مي‌پردازند.
ترکیه:
همه ساله در ترکیه به مناسبت سالگرد شهادت امام حسين (ع) مراسمي از سوي شيعيان جعفري این کشور برگزار مي گردد. در ساعات اوليه صبح هزاران نفر از شیعيان گردهم مي‌آيند و به عزاداري و زنجير زني مي‌پردازند و سپس نمايش تمثيلي حادثه كربلا را به صورت تئاتر اجرا مي‌كنند و طي مراسمي كه در ديگر اديان معمول نيست ياد و خاطره‌ي شهادت امام حسين( ع) را در اذهان زنده مي‌كنند. در این کشور شیعیان از اول تا دهم محرم لباس سياه بر تن نموده و در هیات های عزاداری با لباس‌هاي سياه مقابل همديگر مي‌ايستند و شروع به سينه‌زني و زنجيرزني مي‌كنند. همچنین در برخی مناطق این کشور بسياري از شيعيان پيراهن سفيدي به روي لباس مشكي خود مي‌پوشند كه به معني كفن است و نيز نوارهاي پارچه‌اي سبز و قرمز رنگي بر پيشاني مي‌بندند.همچنین شیعیان ترکیه در این ایام غذایی به نام «افشون» درست، و بین مردم تقسیم می‌کنند. در عزاداری شهر استانبول، گروه‌هایی از اهل سنت، به ویژه رجال دولتی برای هم دردی با شیعیان شرکت می‌کنند.
بحرین:
مراسم عاشورا و شهادت مظلومانه‌ي حضرت ابي عبدالله الحسين( ع) و ياران باوفايش در بحرين شور و حال خاصي دارد، از ابتداي ماه محرم نماي حسينيه‌هاي بحرين يكپارچه سياه‌پوش مي‌شود و شعارهاي عاشورايي و پرچم‌هاي سياه در خارج از محدوده‌ي حسينيه‌ها نيز نصب مي‌گردد. در اغلب حسينيه‌ها به ويژه حسينيه‌هاي شيعيان عرب بحريني، صبح و شب وعاظ به روضه‌خواني و مرثيه سرايي مي‌پردازند. روزها و شب‌‌هاي هفتم، هشتم، نهم و دهم محرم مراسم سينه‌زني و زنجيرزني برگزار مي‌شود و دسته‌هاي عزاداري در كوچه‌ها و خيابان‌ها به صورت منظم به راه مي‌افتند. مراسم تعزيه‌خواني نيز هنوز در مناطقي از بحرين رواج دارد. همچنین پيشاپيش دسته‌هاي سينه‌زني پرچم‌هاي سياه و شعارهاي عاشورا و بعضاً اسب‌هاي سياه‌پوش به صورت ذوالجناح امام به حركت در مي‌آيند. بعضي از دسته‌هاي سينه‌زني به نواختن سنج و دمام اقدام مي‌كنند. اطعام عمومي و پخش شربت در اين چند روز به صورت گسترده‌اي صورت مي‌گيرد. حسينيه‌هاي بحرين در تمام مدت دو ماه محرم و صفر داير هستند و مراسم عزاداري و روضه‌خواني برپا مي‌دارند. در بحرين براي حسينيه اصطلاح «حاتم » به كار برده مي‌شود و شيعيان تمام مراسم اجتماعي، اعياد مذهبي و حتي مراسم عروسي فرزندانشان را در حاتم‌ها برگزار مي‌كنند.
شبه قاره هند:
مسلمانان شبه قاره هند نیز در این ماه به سوگ امام حسین(ع) و یارانش می‌نشینند: مردم پاکستان از دوازده قرن پیش مراسم سوگواری سردار شهیدان را برپا می‌کنند؛ با وجود اینکه در سال 1288 هجری شمسی مراسم عاشورا و اربعین از سوی استعمارگران انگلیس ممنوع اعلام‌شد و در سال1361 پلیس پاکستان استفاده از بلندگو را در حسینیه‌ها و تکایای شیعیان را غیرمجاز اعلام‌کرد ولی هرگز موفق‌نشد روند این عزاداری‌ها را متوقف‌کند؛ در این راستا وهابیون این کشور نیز هرساله با به خاک و خون کشیدن عزاداران سعی‌دارند جلو این مراسم را به‌گیرند ولی با گذشت زمان این عزاداری‌ها باعث غنای فرهنگ تشیع شده و خطبا، نویسندگان و شاعران فراوانی به برکت این عزاداری‌ها پا به عرصه گذاشته‌اند.
در کشور هند نیز هندوها و غیرمسلمانان با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با مسلمین همراهی‌می‌کنند و حتی در بعضی شهرها و مناطق، هندوها ساختمان‌هایی ساخته و وقف امام حسین(ع) کرده و به تقلید از مسلمین نام آن‌ها را حسینیه گذاشته‌اند و در آنجا به سوگواری میپردازند؛ یکی از نقاط مشترک عزاداری پاکستان و هند شرکت مسلمانان اهل سنت در عزاداری‌هاست. نکته قابل‌توجه اینکه در پاکستان اهل سنت نیز به عزاداری میپردازند؛ همچنین در شهرهای کراچی، حیدرآباد، کوتری، تخته و میرپورخاص از ایالت سند، روز عاشورا و اربعین حسینی غذاهای مختلفی چون حلیم درست می‌کنند و بین عموم تقسیم می‌کنند؛ این در حالی است که در شهر کوتری با 95 درصد جمعیت اهل تسنن، در ایام عزاداری امام حسین مجالس باشکوهی برپا می‌شود و مردم در روز عاشورا به سوی امام بارگاه حرکت می‌کنند. در شبه قاره در مجالس شیعیان هنگامی که عزاداری شروع می‌شود تمام شیعیان از خوردن و نوشیدن و سخن گفتن تا پایان مراسم خودداری می‌کنند و کسی که از این قانون تخلف‌کند، توبیخ می‌شود.
کانادا:
مراسم مختلف مذهبي مربوط به محرم در كانادا و در شهرهاي مختلف هر ساله در روزهاي دهه‌ي آغازين ماه محرم و سوگواري حضرت سيدالشهداء (ع) برگزار مي‌گردد. هر گروه شيعه براساس آداب و سنن مرسوم مناسبت‌هاي مذهبي در كشور خويش به برگزاري مراسم مذهبي در كانادا نيز مبادرت مي‌ورزد. البته شكل كلي و عمومي مراسمي كه به شيوه‌ي مشترك ميان شيعيان با مليت‌هاي مختلف انجام مي‌گردد با توجه به مقتضيات محيط برخي ويژگي‌هاي خود را نيز دارند. برجسته‌ترين ويژگي مراسم عزاداري مشترك در ميان جامعه‌ي شيعيان كانادا برگزاري مجالس سخنراني است. محتواي اين سخنراني‌ها سعي بر اين دارد كه در اين محافل بيشتر به وجه تاريخي و علمي مسئله عاشورا و درس‌هاي تاريخي آن پرداخته‌شود. مراسم عاشورا در كانادا شيوه‌ي مرسوم عزاداري شيعيان يعني سينه‌زني و نوحه‌خواني نيز انجام مي‌گيرد. البته اغلب اين مراسم سوگواري در مكان‌هاي سرپوشيده و مراكز تجمع شيعيان مانند حسينيه‌هاي مختلف برگزار مي‌شود. در پايان مراسم نيز پرچمي را به ياد امام حسين (ع) در برابر شهرداري تورنتو به اهتزاز در مي‌آورند. يكي ديگر از ابتكارات اين كشور تهيه و نصب پوسترهايي در معرفي امام حسين (ع) و قيام عاشورا در وسايط نقليه‌ي عمومي شهر تورنتو است.
اندونزی:
براي اولين بار، مردم مهاجر جنوب هند، ساختن “تابوک” را براي برگزاري مراسم محرم به مردم بومي منطقه «پيدي» در اندونزي آموزش دادند. تابوك يا همان تابوت، يك سازه چوبي است (شبيه حرم مبارك امام حسين(ع) كه با اوراق رنگارنگ تزئين مي‌شود و مردم این مناطق در تمام روز دهم محرم بر دوش گذاشته و در كوچه و بازار مي‌چرخانند و وقت غروب، در دريا مي اندازند.مراسم برگزاري محرم (تابوك) در پاريمان اندونزی، بعد از ديدار هلال محرم، از نيمه شب، با آوردن خاك پاك و تميز رودخانه شروع مي شود. افرادي كه براي آوردن خاك به رودخانه مي‌روند، لباس سپيد مي‌پوشند. اين خاك را در مكاني جمع مي‌كنند و روي آن پارچه‌ي سپيد مي‌كشند و آن را “دارگاه” (يعني درگاه يا امام بارگاه) مي نامند. اين دارگاه سمبل مرقد امام حسين (ع) و چادر سياه روي آن، نشاني پاكيزگي، حيات، دليري و شهادت حضرت امام حسين (ع) در راه خداست. روز پنجم محرم، ساقه درخت موز را از باغ با يك ضربه شمشير تيز مي‌برند كه سمبل بهادري و دليري و مهارت شمشير زني حضرت قاسم (ع) است.
انگلستان:
يكی از كشورهای اروپايی كه مسلمانان در آنجا حضور فعال دارند انگلستان است؛ مسلمانان مقيم لندن و برخی شهرهای ديگر در روز عاشورا دسته های عزاداری راه انداخته و با نوحه‌سرايی و سينه‌زنی ياد و خاطره شهيدان كربلا را زنده می‌كنند؛ در سال های اخير با توجه به توسعه اسلام در انگلستان و حضور شيعيان مهاجر پاكستانی و ايرانی، هندی و افغانی در اين كشور مراسم بسيار باشكوهی در دهه محرم برپا می‌شود.
تونس:
تونس از ديگر كشورهای آفريقايی است كه مراسم ماه محرم در اين كشور از ارزش خاصی برخوردار است؛ از زمان تسلط فاطميان بر اين كشور مذهب تشيع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ايام عاشورا جزء آيين‌های اجتماعی مردم قرارگرفت؛ عاشورا تا چندی قبل جزء تعطيلات رسمی اين كشور بود ولی اكنون اين‌گونه نيست؛ مردم تونس در عزاداری‌ها از خوردن غذاهای رنگين اجتناب‌می‌كنند و صبح عاشورا به مزار اموات سرمی‌زنند.
آخرین دیدگاهها