گروه کتاب و ادبیات، رقیه عزیزی شیرکوهی؛ با توجه به فرارسیدن روز ملی صنعت چاپ به سراغ «غلامرضا شجاع»، مدیرعامل شرکت تعاونی لیتوگرافان کشور رفته و با وی درباره وضعیت کنونی این تعاونی، صنعت چاپ و مشکلات پیرامون این صنعت به گفت‌وگو نشستیم که در ذیل از خاطرتان می‌گذرد:
آقای شجاع درباره شرکت تعاونی لیتوگرافان کشور سخن بگویید؟
آنها تعاونی هستیم که در حوزه صنعت چاپ فعالیت‌مان کشوری است. آن هم به دلیل اینکه 4 بار به عنوان تعاونی برتر انتخاب شدیم. این تعاونی شرایط سختی را تحمل کرد تا اینکه توانست قیمت‌های زینک به عنوان یک کالای استراتژیک در صنعت چاپ را تثبیت و ثابت نگه دارد و کاری کردیم که قیمت زینک الان نسبت به دیگر مواد اولیه‌ای که در حوزه صنعت مصرف می‌شود همانند کاغذ، مرکب، لوازم یدکی، لاستیک و دیگر ملزومات که همه بین 2 و نیم تا 5 برابر قیمت‌ها نسبت به قبل از افزایش قیمت ارز گران شده است، را ثابت نگه داریم.
تنها کالایی که قیمت آن نزدیک یا کمتر از دو برابر شده است، «زینک افست» است که این زینک تأثیر بسزایی در قیمت تمام کتاب و بسته‌بندی دارد. خصوصاً کتاب آن هم با توجه به تیراژ پایین کتاب‌ها، قیمت لیتوگرافی نسبت به گذشته، دارد که قابل توجه است.
به طور مثال اگر در گذشته کتابی با 5 هزار نسخه منتشر می‌شد امروز به 500 جلد تنزل پیدا کرده است و همین قیمت تمام شده لیتوگرافی در قیمت تمام شده کالاهای چاپی برجسته شده است و با عنایت به اینکه زینک در داخل کشور تولید نمی‌شود اگر با کمبود زینک مواجه شویم بیش از 85 درصد مکتوبات ما، یا نمی‌توانند چاپ شوند یا اینکه بسیار گران چاپ می‌شوند.
* تولید زینک در کشور به حمایت جدی دولت نیازمند است
آقای شجاع آیا این امکان وجود ندارد که زینک مورد نیاز در کشور تولید شود؟
شرکت تعاونی لیتوگرافان کشور، سال‌ها مطالعه کرد. حتی بنده از 50 خط تولید زینک در جهان نظیر کشورهای اروپایی، چین و مالزی بازدید داشتم و زینک به هر حال در کشور ما به لحاظ اینکه مصرف آن محدود است، برای کارخانه‌ای که سه برابر کل مصرف زینک کشور می‌تواند تولید داشته باشد، توجیه اقتصادی ندارد.
با کشورهای بزرگ و صاحب برند زینک، جلساتی داشتیم و پیشنهاد دادیم و اخیراً با شرکت فوجی از ژاپن در محل تعاونی جلسه مشترک برگزار کردیم و پیشنهاد سرمایه‌گذاری برای تولید زینک در ایران را داده‌ایم. ولی تاکنون جوابی نداده‌اند به هر حال فکر می‌کنیم اگر این کارخانه بخواهد توسط تعاونی سرمایه‌گذاری شود نیاز به حمایت زیاد دولت دارد، زیرا تعاونی از نظر نقدینگی و وثیقه توان سرمایه‌گذاری را ندارد و بخش خصوصی تاکنون به طور جدی وارد این حوزه نشده‌اند.
* میانگین راه‌اندازی یک کارخانه تولید زینک در کشور، 10 میلیون یورو است
مگر قیمت دستگاه‌های زینک به چه میزان است؟
حداقل یک کارخانه استاندارد قابل قبول خط تولید اروپایی آن، حدود 5 میلیون یورو است و همین مقدار هم در جهت سرمایه‌گذاری در ساخت کارخانه و لوازم جانبی نیازمند سرمایه‌گذاری است همانند ساختمان یعنی چیزی حدود 10 میلیون یورو.
اگر شما دستگاه تولید زینک اروپایی بیاورید، خروجی آن می‌تواند با زینک درجه یک چین رقابت کند و اگر کارخانه درجه یک چین را وارد کنید، کیفیت خروجی زینک آن می‌تواند با زینک درجه دو چین رقابت کند. همان اتفاقی که در اتومبیل‌سازی ما اتفاق افتاده است و هیچ وقت پژوی تولید در ایران نمی‌تواند با پژوی تولید در فرانسه رقابت کند.
* مشکل صنعت چاپ در متولی آن یعنی وزارت ارشاد است
آقای شجاع درباره وضعیت صنعت چاپ و مشکلات پیش روی آن سخن بگویید؟
صنعت چاپ با توجه به نقش میان بخشی که دارد یکی از صنایع اصلی و استراتژیک یا به عنوان تکمیل کننده، شناساننده و پیش‌برنده برای تمامی صنایع است و هیچ محصول صنعتی، کشاورزی، فرهنگی بی‌نیاز از چاپ نیست و ضمن ایجاد ارزش افزوده در تمام کالاها به ویژه برای صادرات غیر نفتی می‌تواند نقش بسزایی را داشته باشد.
* بی‌توجهی به خروجی جلسات شورای سیاستگذاری چاپ در ارشاد
یکی از اتفاقی که در سال 90 افتاد، تشکیل شورای سیاستگذاری صنعت چاپ بود که متأسفانه آن نیز منحل شد. مشکلی که چاپ دارد این است که متولی آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، و بالاتر از مدیرکل این وزارتخانه، کسی دغدغه چاپ را ندارند، با تشکیل شورای سیاست‌گذراری برای اولین بار هر ماه جلساتی با حضور معاونت فرهنگی تشکیل می‌شد. و برنامه‌هایی که این شورا داشت،
از برنامه‌های شورای سیاستگذاری صنعت چاپ می‌توان به «نزدیکی دولت و بخش خصوصی از جهت کار کارشناسی»، «نهادینه شده قوانینی که قرار بود، تصویب شود»، «ترسیم چشم‌انداز صنعت چاپ به صورت کلان و راهبردی»، «ارائه شناخت واقعی از حوزه چاپ به مسئولان و نهادهای حکومتی»، «ارائه پیشنهاد لوایح قانونی به کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «جذب دانشگاهیان و نخبگان صنعت چاپ در کارگاه‌های تخصصی»، اشاره کرد.
یکی دیگر از اهداف ما «جلوگیری از عملکرد سلیقگی مدیران بعدی در وزارت ارشاد» و «بررسی و هدایت سرمایه‌گذاری از جهت ماشین‌آلات و هم از جهت تقسیم‌بندی جغرافیایی در کشور»، بود که متأسفانه این شورا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منحل شده است.
در آن زمان حدوداً در 20 ماه، 20 جلسه با معاونت فرهنگی آقای رضا اسماعیلی داشتیم که متأسفانه با تغییر معاونت و مدیرکل، کلاً تمام زحمات و خروجی آن جلسات کنار گذاشته شد و شورای سیاستگذاری صنعت چاپ تعطیل شد.
* گردش مالی صنعت چاپ در جهان بیش یک هزار میلیارد دلار است
چرا صنعت چاپ در کشورمان مورد بی‌مهری قرار گرفته است؟
ما اگر صنعت چاپ را با صنعت توریسم مقایسه کنیم، صنعت توریسم با توجه به اینکه در رأس آن معاون رئیس جمهور قرار دارد، حدود 500 میلیارد دلار در سطح جهان گردش مالی دارد ولی صنعت چاپ بیش از یک هزار میلیارد دلار گردش مالی دارد یعنی دو برابر صنعت توریسم. و گردش مالی چاپ در حوزه کتاب فقط حدود 7 درصد است و 93 درصد آن مربوط به چاپ تجاری، صنعتی، تبلیغات و مطبوعات است، برای نمونه در سال 2011 در کشور آمریکا صنعت چاپ بعد از اسلحه و کشاورزی با حدود 220 میلیارد دلار، به عنوان جایگاه سوم اقتصاد این کشور قرار دارد.
در کشور ژاپن با 105 میلیارد دلار در آلمان با 40 میلیارد دلار و در کشور چین با 62 میلیارد دلار و 6/11 درصد نرخ رشد ناخالص داشته است. در هندوستان 2/8 نرخ رشد ناخالص و 16 میلیارد دلار گردش مالی داشته است.
* امروزه در دنیا ارتباط بین کالا و مشتری را چاپ و بسته‌بندی تعیین می‌کند
این رقم‌هایی که عرض می‌کنم در حوزه‌هایی مانند صنعت فضایی، پزشکی، الکترونیک، ارتباطی، اتومبیل‌سازی، بهداشتی و آرایشی، غذایی، نساجی، پوشاک، کاشی و سرامیک و شیشه نقش دارد و تمام این صنایع به چاپ نیازمند هستند.
امروزه در دنیا ارتباط بین کالا و مشتری را چاپ و بسته‌بندی تعیین می‌کند، و شما وقتی به یک سوپرمارکت تشریف می‌برید در وهله نخست، ظاهر کالا که شامل چاپ و بسته‌بندی است شما را جذب می‌کند و کیفیت درون بسته‌بندی در درجه دوم به مشتری ثابت می‌شود.
* لزوم استفاده از شعارهای فرهنگی بر روی بسته‌بندی‌های تنقلات
در کشور خودمان سالیانه حدود 2 و نیم میلیارد پاکت آبمیوه ساندیس را به بازار عرضه می‌کنیم و در هر ماه حدود 2 میلیارد بسته‌هایی مثل چیپس، تنقلات، پفک و بیسکویت، تولید می‌شود که می‌توانیم با استفاده از شعارهای فرهنگی و تبلیغات روی آنها به فرهنگ‌سازی بپردازیم اما متأسفانه دولتمردان ما این 93 درصد را در این حوزه‌های فوق ذکر است را نادیده گرفته و فقط به 7 درصد تولید کتاب اهمیت می‌دهند که کتابخوان بسیار کم شده و تیراژ کتاب اسفبار است.
* صنعت چاپ کشور، نیازمند تأمین اعتبارات و تسهیلات بانکی کم بهره است
راه حل شما برای برطرف کردن مشکلات این صنعت چیست؟
نخست، پیش‌بینی تشکیلات و سازمانی متناسب با اهداف صنعت چاپ و جایگاه ممتازی که در منطقه و جهان دارد. دوم اینکه تأمین اعتبارات و تسهیلات بانکی مکفی در خصوص نوسازی و بازسازی صنعت چاپ به منظور دستیابی به اهداف باشد که حتی در قانون چهارم و پنجم توسعه کشور نه صراحتاً به نام صنعت چاپ بلکه به عنوان بستری مناسب جهت افزایش کیفیت تولیدات صنعتی و فرهنگی، در ان اشاراتی شده است به هم در خصوص بسته‌بندی مواد غذایی.
امکان استفاده از تسهیلات ارزش و وام‌های کم بهره در خصوص ایجاد ظرفیت‌ها و شهرک‌های جدید با کاربرد منطقه ویژه برای صنعت چاپ، معافیت‌های مالیاتی با هدف کاهش هزینه‌ها و ترغیب بخش خصوصی جهت سرمایه‌گذاری در این حوزه.
اگر دولت به این موارد توجه کرده و اهمیت دهد می‌تواند تحولی را در صنعت چاپ ایجاد کند. البته از نیازها و نواقص زیادی هم رنج می‌بریم که از جمله آن می‌توان به «حوزه‌های آموزش و مهارت فنی»، «پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در فضای تولید قطعات داخلی و حرکت به سمت خودکفایی صنعتی در حوزه چاپ و در فرآیند علمی شدن و تحول دانشی»، اشاره کرد.
* به شهرک‌های صنعت چاپ باید به عنوان منطقه ویژه جهت کارهای صادراتی بنگریم
آقای شجاع آیا راه‌اندازی شهرک‌های صنعت چاپ به ارتقای جایگاه این صنعت در منطقه کمک خواهد کرد؟
به شرط اینکه شهرک به عنوان منطقه ویژه جهت کارهای صادراتی باشد، چون اصولاً صنعت چاپ، صنعت شهری است و در منطقه ویژه می‌بایست از جهت نزدیکی به بنادر یا فرودگاه‌های بین‌المللی دیده شود و کار از خارج کشور وارد، و در همان منطقه با ارزش افزوده، مجدداً به خارج صادر شود.
در غیر این صورت بلایی که سر دیگر صنایع در شهرک‌های خصوصی آمد و شاهد هستیم که ده‌ها شهرکت صنعتی دیگر در حال تعطیلی یا نیمه تعطیلی است، صنعت چاپ می‌تواند مهاجرت از روستاها را به شهرهایی بزرگ معکوس کند و ما شاهد آن هستیم که میوه ایران با اینکه از جهت تولید جزو 10 کشور اول تولید اول جهان هستیم اما در بین 50 صادرکننده میوه جهان جایگاهی نداریم.
دلیل این است که به طور اصولی میوه ما چیدمان نمی‌شود، سردخانه مناسب نداشته و جاده‌های مناسب نداریم اگر کارخانه تولید بسته‌بندی در نزدیک شهرهایی که تولید میوه دارند، ایجاد کنیم علاوه بر اشتغال‌زایی می‌توانیم میوه خود را به صورت کمپوت و یا بسته‌بندی استاندارد به دنیا صادر کنیم همین مشکل را در حوزه خرما، زعفران و آجیل هم مشاهده می‌کنیم که دلیل اصلی آن عدم کارخانه‌های استاندارد بسته‌بندی در کشور است.
* مدیرکل دفتر چاپ ارشاد با کمبود بودجه جهت ارائه برنامه‌ها مواجه است
درباره عملکرد دفتر امور چاپ وزارت ارشاد بگویید آیا این دفتر توانسته است مشکلات اتحادیه‌ها و چاپخانه‌های کشور را مرتفع کند؟
یکی از اشتباهاتی که در معاونت فرهنگی ارشاد صورت گرفت، تعطیلی شورای سیاستگذاری چاپ بود. آقای برازش با توجه به اینکه شناخت از حوزه صنعت چاپ به علت مدیریتی که در چاپخانه آستان قدس رضوی داشتند، ولی با کمبود بودجه جهت ارائه برنامه‌ها مواجه هستند.
اصولاً مشکل اساسی ما برمی‌گردد به تشکل‌های صنفی و عدم وجود کار کارشناسی در این تشکل‌ها. یعنی باید تشکل‌ها هر کدام دارای مشاوران تحصیل‌کرده و دانشگاهی در کنارشان باشند و از دولت مطالبه داشته باشند. برای نمونه در سال 2008 در نمایشگاه دروپا که بزرگ‌ترین و معتبرترین نمایشگاه چاپ دنیا است، جلسه مشترکی با اتحادیه چاپخانه‌داران آلمان داشتیم که این اتحادیه 5 کمیته اصلی داشت که یکی از مهمترین کمیته‌های آن کمیته حقوقی بود که بهترین وکیل موجود در کشور آلمان وکیل این اتحادیه بود. که این وکیل در ارتباط با احقاق حق اتحادیه از دولت و سندیکاهای کارگری و سبزهای آلمان تلاش می‌کرد.
کمیته دوم، کمیته بین‌الملل بود که رئیس آن کمیته در ارتباط با همان جلسه ما و ارتباط با اتحادیه‌های سراسر دنیا جهت ارتقای اطلاعات و به روز بودن اتحادیه آلمان فعالیت می‌کرد، همچنین کمیته آموزش، کمیته مالی و کمیته فنی از دیگر کمیته‌های این کشور در حوزه چاپ به شمار می‌رود.
* اگر سازمان چاپ راه‌اندازی نشود، نمی‌توان صنعت چاپ را به جایگاه اصلی آن رساند
آقای شجاع درباره تأسیس سازمان «چاپ» سخن بگویید؟ آیا این سازمان به زودی تأسیس خواهد شد؟
صنف لیتوگرافان از سال 1382 به صورت مکتوب به رئیس جمهور و وزیر ارشاد نامه‌هایی را ارائه داده است و جزو پیشنهاد دهندگان این موضوع بوده‌ایم و تا این اتفاق نیفتد با اتحادیه‌ها و دفتر امور چاپ نمی‌توان صنعت چاپ را به جایگاه واقعی خود رساند. و متأسفانه اختلاف‌هایی که در خود اتحادیه‌ها وجود دارد، یکی از معضلات صنعت چاپ است. چون تا اینکه خودمان مطالبه نداشته باشیم، مسلماً دولت دلش به حال ما نمی‌سوزد.
آقای برازش در جلسه‌ای گفت: در هفته اول شروع کارم از همه اتحادیه‌ها و تشکل‌ها خواستم که موارد و مشکلات خودشان را با ارائه راهکار به صورت مکتوب به من ارائه دهند. حتی یک گزارش مکتوب از اتحادیه‌ها هم ندیدم.
* خروجی کارگروه‌های دفتر امور چاپ ارشاد، خروجی قابل قبولی نیست
کارگروه‌هایی در دفتر امور چاپ ارشاد تشکیل شده است، عملکرد آنها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کمیته‌ها تشکیل شد‌ه‌اند اما تشکیل جلسه‌ای که خروجی از آن وجود داشته باشد که بتوان در مراسم 11 شهریور ارائه کرد، بعد از 9 ماه هیچ کاری و یا خروجی نداشته است.
* درخواست و تقاضای اهالی چاپ از مسئولان کشور
آقای شجاع شنیده شده که اتحادیه لیتوگرافان در نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی، به سوء استفاده مالی پرداخته است، لطفاً نظرتان را در این امر بفرمائید؟
ما از طریق قانونی اقدام و شکایت کردیم و امیدواریم قانون این مسئله را روشن کند.
سخن پایانی؟
ما از مسئولان می‌خواهیم که صنعت چاپ را به عنوان دغدغه مورد توجه قرار دهند چراکه تا صنعت چاپ دیده نشود و به جایگاه واقعی خود نرسد، هیچ صنعتی در کشور پیشرفت نخواهد کرد و در صادرات غیرنفتی موفق نخواهیم بود و همچنان گرفتار اقتصاد نفتی که تمام صنایع را به گدایی خود از اقتصاد نفتی می‌طلبد، دچار خواهیم شد.
انتهای پیام/
آخرین دیدگاهها